Pan Ambroży ma 41 lat i zgłosił się z objawami narastającego w zastraszającym tempie obwodu brzucha, którego nie można wyjaśnić nawet świątecznym obżarstwem. W badaniu USG jamy brzusznej obok małej wątroby sugerującej marskość znaleziono całe mnóstwo płynu. Jakie powinno być dalsze postępowanie?
Świeżo rozpoznane wodobrzusze wymaga nakłucia diagnostycznego. I w takim płynie puchlinowym możemy zmierzyć całą masę parametrów. Można na przykład porównać stężenie albuminy w płynie ze stężeniem w surowicy. Po co?
Wodobrzusze najczęściej wynika ze wzrostu ciśnienia w układzie wrotnym. Taki wzrost ciśnienia może pojawić na przykład w marskości wątroby albo niewydolności krążenia. Nadciśnienie wrotne przenosi się wstecznie na naczynia jamy brzusznej, które zaczynają przesączać płyn na zewnątrz, do jamy otrzewnej. Białka zostają w naczyniach, bo są dużymi cząstkami, które przez śródbłonek nie tak łatwo przepchnąć. Stężenie albuminy w płynie puchlinowym jest dużo niższe od stężenia albuminy w osoczu, więc różnica stężeń pozostaje wysoka.
Inaczej ma się sprawa w przypadku nowotworu albo zapalenia. Nie mamy wtedy do czynienia z normalnym funkcjonowaniem śródbłonków, broniących zaciekle zawartości naczyń. Przez nieszczelne naczynia zaczynają przeciekać albuminy. Stężenie albuminy w płynie puchlinowym zbliża się wtedy do stężenia w osoczu, spada więc różnica pomiędzy nimi.
Różnicę pomiędzy stężeniem albuminy w płynie puchlinowym a stężeniem w surowicy nazywamy czasami anglojęzycznym skrótem SAAG (Serum to Ascites Albumin Gradient). Wysokie SAAG, > 11g/l sugeruje nadciśnienie wrotne, niskie SAAG, <11g/l wskazuje raczej na przyczynę zapalną lub nowotworową.
Na koniec dwa niuanse.
Statystycznie zdecydowania najczęstszą przyczyną wodobrzusza jest marskość wątroby. Ale, zaraz na drugim miejscu są nowotwory, a zwłaszcza te dotyczące kobiecych narządów rodnych. Miej to na uwadze, jeśli zgłosi się do Ciebie pacjentka z wodobrzuszem.
Drugi niuans. Płyn w jamie otrzewnej nie zawsze pochodzi z naczyń. W przypadku uszkodzenia moczowodu lub pęcherza moczowego płyn może okazać po prostu… moczem.
Cały treść dzisiejszego artykułu była jednym wielkim spojlerem przed pytaniem testowym:
Pytanie nr 19
Wskaż badanie laboratoryjne, które wykonuje się w celu rozstrzygnięcia czy
wodobrzusze powstało w mechanizmie nadciśnienia wrotnego:
A. test APRI (stosunek aktywności aminotransferazy asparaginianowej do liczby płytek
krwi).
B. stężenie markera CA125 w płynie puchlinowym.
C. różnica stężeń albumin w surowicy i płynie puchlinowym.
D. pH krwi i płynu puchlinowego.
E. stężenie fibronektyny w płynie puchlinowym.
Wskaźnik APRI ma związek z określaniem prawdopodobieństwa zwłóknienia i marskości wątroby, ale ja jednak zdecyduję się na odpowiedź C:
Pytanie nr 19
Wskaż badanie laboratoryjne, które wykonuje się w celu rozstrzygnięcia czy
wodobrzusze powstało w mechanizmie nadciśnienia wrotnego:
A. test APRI (stosunek aktywności aminotransferazy asparaginianowej do liczby płytek
krwi).
B. stężenie markera CA125 w płynie puchlinowym.
C. różnica stężeń albumin w surowicy i płynie puchlinowym.
D. pH krwi i płynu puchlinowego.
E. stężenie fibronektyny w płynie puchlinowym.