Moim zdaniem najsilniejszy leki jaki mamy w arsenale to adrenalina. Możesz już skończyć czytać, albo… dowiedzieć się dlaczego tak uważam. Zapraszam.
Adrenalinę dajemy w zatrzymaniu krążenia w dawce 1 mg (czyli cała jedna ampułka) dożylnie. To już brzmi mocno. Najpoważniejszy stan w medycynie wymaga chyba najsilniejszego leku?
Działanie adrenaliny jest interesujące.
Interesujące dlatego, że zależne od dawki i jest to bardzo sprytnie przez naturę pomyślane.
Lubię tutaj analogię z drapieżnikiem goniącym zwierzynę. Wyobraź sobie, że niczego niepodejrzewający pingwin staje się ofiarą niedźwiedzia polarnego. Lubię właśnie tę parę zwierząt, bo jest to mało prawdopodobna, przez to łatwiejsza do zapamiętania sytuacja. Pingwin zaczyna uciekać i zaczyna się też wydzielać hormon walki i ucieczki czyli adrenalina. Na okoliczność wysiłku przyda się więcej tlenu, więc rozszerzają się oskrzela. Przyda się też więcej siły mięśniowej, więc rozszerzają się tętniczki w mięśniach szkieletowych. Diureza jest przez chwilę nieistotna, podobnie jak ukrwienie skóry czy jelit więc zwężają się tętniczki nerkowe, skórne i błon śluzowych. Mięśni jest w człowieku sporo, więc wazodylatacja przeważa i na tym początkowym etapie opór naczyniowy spada.
Nie jest zaskoczeniem, że niedźwiedź powoli dopędza pingwina. No dobra, nie powoli, już prawie go ma. Jeszcze bardziej zwiększone stężenie adrenaliny w desperackim mechanizmie zaczyna działać na serce. Zwiększa się szybkość akcji serca, siła skurczu, pobudliwość i prędkość bodźców w układzie przewodzącym. Rośnie rzut serca a wraz z nim ciśnienie tętnicze. To niestety nie pomaga.
Niedźwiedź dopada pingwina i silne szczęki powodują ciężki krwotok. Maksymalne stężenie adrenaliny ma celu odciąć napływ krwi do uszkodzonych obszarów w nadziei na zatamowanie krwawienia i utrzymać perfuzję jedynie najistotniejszych organów. Obkurczają się wszystkie naczynia oprócz tych zaopatrujących mózg, serce i płuca. Opór naczyniowy rośnie, jeszcze bardziej zwiększając ciśnienie tętnicze.
Historia bez happy endu, ale z morałem. Działanie adrenaliny jako leku jest zależne od dawki i w trzech fazach naśladuje działania naturalnie produkowanego neurohormonu w sytuacji ekstremalnego zagrożenia życia.
A teraz wyobraźcie sobie, że adrenalina ma młodszą siostrę. Jest trochę słabsza, trochę bardziej niecierpliwa, ale działanie ma podobne, zwłaszcza w dużych dawkach. Ta młodsza siostra to dopamina.
Na początku wydawało się, że się różnią. Dopamina w małych dawkach zwiększa przepływ nerkowy, podczas gdy adrenalina go zmniejsza. Spodziewano się nawet, że dopamina działa nefroprotekcyjnie. Doświadczenia tego nie udowodniły. Teorie o nefroprotekcyjnym działaniu dopaminy powracają tylko czasami w testach układanych przez nie aktualizujących swojej wiedzy ludzi z poprzedniej epoki.
W średnich dawkach dopamina upodabnia się do swojej starszej siostry. Zwiększa się szybkość akcji serca, siła skurczu, pobudliwość i prędkość bodźców w układzie przewodzącym. Rośnie rzut serca. Ale dopamina na tym nie poprzestaje. Idzie nawet o krok dalej. Już teraz obkurcza naczynia co prowadzi do wzrostu oporu obwodowego. Wspólny wzrost rzutu serca i oporu obwodowego może mieć tylko jeden skutek. Rośnie ciśnienie tętnicze.
W dużych dawkach dopamina jeszcze bardziej obkurcza naczynia krwionośne.
Podsumowując:
| Adrenalina | Dopamina | |
| Mała dawka | – rozszerzenie oskrzeli – rozszerzenie tętniczek mięśni szkeletowych – skurcz tętniczek skóry, nerek i błon śluzowych | – rozszerzenie tętniczek nerkowych |
| Średnia dawka | – wzrost szybkość akcji serca, siły skurczu, pobudliwości i prędkość przewodzenia | – wzrost szybkość akcji serca, siły skurczu, pobudliwości i prędkość przewodzenia – skurcz naczyń |
| Duża dawka | – skurcz naczyń | – dalszy skurcz naczyń |
Jeżeli mam na przykład wstrząs anafilaktyczny, ze spadkiem ciśnienia, obrzękiem błon śluzowych i skóry oraz skurczem oskrzeli, adrenalina załatwia wszystkie problemy. Ale co jeśli mam pacjenta z sepsą, i chciałbyś mu tylko obkurczyć naczynia krwionośne? Problemem w sepsie meningokokowej jest dramatyczna wazodylatacja i hipotensja. Serce i tak już goni grubo ponad 100/min. Jeśli dasz mu adrenalinę albo dopaminę, będzie miał po drodze 200 tętna i ryzyko zaburzeń rytmu zanim dostaniesz swój efekt naczyniowy.
Na szczęście jest noradrenalina.
Noradrenalina działa wybiórczo na naczynia i jest lekiem z wyboru na przykład w sepsie. Poprzez pewne podobieństwo chemiczne do adrenaliny działa też trochę na serce, ale wpływ ten jest niepomiernie mniejszy.
No dobra. Skoro jest neurohormon działający wybiórczo na naczynia, to czy jest taki działający wybiórczo na serce? Nie ma. Na szczęście wymyśliliśmy lekarstwo, które jest podobne do adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy, ale działa wybiórczo na serce. Ten lek to dobutamina. Jeśli chcesz zmusić serce do większej pracy przy jak najmniejszym wpływie na naczynia, to będzie twój wybór.
I to już koniec. Znasz już podstawy najsilniejszych leków, czyli amin katecholowych, adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy i dobutaminy. To ich użyjesz w najcięższych stanach. Warto się z nimi zaznajomić, bo ciężkie stany lubią nas zaskoczyć.