Za ciepło – Krzysztof Wernicki

38-letni kolarz trafił na intensywną terapię¹.

Pan Bartek wybrał się na wyprawę rowerową. Tego dnia był upał, a teren był górzysty, więc pod koniec dnia rowerzysta był wyczerpany. Kolegów zaniepokoiło dopiero, kiedy przestał reagować gwałtownie na żarty ze swojego kasku.

W szpitalu zdiagnozowano ciężki udar cieplny, powikłany śpiączką, drgawkami i rabdomiolizą (rozpadem mięśni). Zaawansowane metody chłodzenia i podtrzymywania funkcji życiowych pozwoliły uniknąć dalszych powikłań i już po kilku dniach pechowy sportowiec stanął na nogi. Co można zrobić, zanim taki poszkodowany trafi do szpitala, jak można go schłodzić?

Do najpopularniejszych metod należą okłady z lodu czy zanurzenie w chłodnej a nawet lodowatej wodzie. Pytanie, która metoda jest najskuteczniejsza i najbezpieczniejsza?

Odpowiedzi na to pytanie niestety nie udało mi się znaleźć, więc możemy tylko spekulować, jakie plusy i minusy mają te metody. Najskuteczniejsze wydaje się zanurzenie w wodzie, ale to rozwiązanie ma kilka wad.

Oczywistym problemem jest kwestia współpracy z chorym. Póki będzie z nim kontakt, być może dobrowolnie takiej kąpieli się podda, ale po jakimś czasie może, tak jak pan Bartek, przestać reagować albo przeciwnie, być pobudzony. Musielibyśmy się z nim wtedy szarpać, albo wręcz wtaszczyć go do tej wody, gdyby całkiem stracił przytomność. Jeśli tak by się stało, woda stwarza dodatkowe zagrożenia.

Nie ma jak pacjenta ułożyć w pozycji bezpiecznej i zadbać o drożność dróg oddechowych, na domiar złego wiotki pacjent może się do wody wsunąć całkiem i utopić. Problem byłby też z leczeniem powikłań na przykład z ewentualną intubacją, nie wspominając o defibrylacji w przypadku zaburzeń rytmu. Z tych wszystkich powodów, zanurzenie w wodzie paradoksalnie wydaje się nieodpowiednie dla pacjentów w najcięższym stanie, albo z dużym ryzykiem pogorszenia. Przypuśćmy jednak, że z naszym pacjentem da się dogadać dobrowolnie i podda się zanurzeniu w wodzie, jaką temperaturę wybrać?

Europejska Rada Resuscytacji podaje zakres pomiędzy 1 a 26 stopni Celsjusza, co jest… sporym rozstrzałem². Dlaczego nie po prostu lodowata woda?

Prawdopodobnie tak jak i ja nie znaleźli przewag w skuteczności jakieś konkretnej temperatury. I znowu możemy pospekulować dlaczego. Mimo, że lodowata woda wydaje się najskuteczniejsza, to ma kilka minusów.

Chłodna kąpiel może być orzeźwiająca, ale lodowata może być zbytnio nieprzyjemna, wywoływać pobudzenie i, co najważniejsze, sprzeciw pacjenta.

To tak jak w niedotlenieniu pełna maska twarzowa może nie być skuteczniejsza od wąsów tlenowych, bo te będą tolerowane, a maska będzie przez pobudzonego pacjenta zrywana.

Kolejny problem to wazokonstrykcja, czyli skurcz naczyń. Pod wpływem zimna następuje odruchowe zmniejszenie średnicy naczyń w skórze i kończynach i spadek przepływu krwi, co będzie spowalniać wymianę ciepła z otoczeniem. Normalnie ten mechanizm chroni nas przed utratą ciepła na mrozie oraz pozwala mężom poczuć się przydatnymi w jesienne wieczory, ale w przypadku udaru cieplnego wazokonstrykcja będzie naszym wrogiem.

W pewnym małym badaniu chłodna woda okazała się tylko nieznacznie wolniej obniżać temperaturę niż lodowata³, a należy jeszcze wziąć pod uwagę ryzyko powikłań. Gwałtowny skurcz naczyń prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego, co może być problemem w chorobach układu krążenia.

U najcięższych chorych bezpieczniejszą opcją wydają się zimne okłady albo polewanie wodą, ale tutaj też należy pamiętać o ewentualnych zagrożeniach. Bezpośredni kontakt lodu ze skórą grozi odmrożeniem, a woda nie lubi się z urządzeniami medycznymi, zwłaszcza defibrylatorem.

Myślę, że obok stanu chorego czynnikiem dominującym będzie dostępność konkretnych metod. Wentylator, który uda się zdobyć, działa dużo lepiej od profesjonalnego okładu chłodzącego, którego znaleźć się nie udało.